[Artykuł] Harmonijka chromatyczna - jak się za to zabrać

kuba

No cześć.

Parę dni temu rozmawiałem z Jarkiem na temat skal na harmonijce chromatycznej, i podczas tej rozmowy postanowiłem się wysilić, spisując wszystko co wiem na ten temat. Celem tej publikacji jest szeroko pojęta pomoc, rozwianie wątpliwości oraz propozycja ćwiczeń mających oswoić z instrumentem.
Mam nadzieję, że materiał, który się tu znajdzie będzie pomocny zarówno dla graczy chromatycznych jak i diatonicznych.
Nie zamierzam ograniczać się do podania konkretnych dźwięków, ogrywania li tylko skal, czy zajmowania się wyłącznie teorią. Z biegiem czasu będę tu umieszczał również podkłady, do ćwiczeń w poszczególnych kluczach.
Miłośnicy bluesa muszą wykazać się tolerancją, gdyż moja wiedza na temat tego gatunku jest ograniczona - po prostu to nie jest moja ulubiona muzyka.

Drugim ważnym powodem publikacji jest to (to mój osobisty pogląd), że na tym forum coraz mniej mówi się o muzyce, a więcej o różnych innych "okolicach bluesa". Poza tym każdy jakoś zajmuje się własnymi sprawami, i tak na prawdę to chcąc się czegoś nauczyć jesteśmy skazani na samych siebie - na to co podpatrzyliśmy, podsłuchaliśmy albo co-innego-zrobiliśmy u innych. Życie uczy, że to co słyszymy czy rozumiemy z wypowiedzi lub gry innych nie zawsze jest tożsame z tym co powiedzieli lub zagrali.

Trzeci powód jest bardzo egoistyczny i samolubny. Chciałbym coś dać od siebie.

To tyle tytułem wstępu.

Zacząć należy od przedstawienia alfabetu muzycznego, czyli skali chromatycznej inaczej zwanej skalą dwunastodźwiękową lub skalą dodekafoniczną.

W tym miejscu proszę spojrzeć na pierwszy załącznik - klawiatura.jpg

Rysunek przedstawia fragment klawiatury fortepianu. Widzimy na nim klawisze białe (oznaczone dużymi literami), oraz czarne (oznaczone zlepkiem - duża litera w towarzystwie bemola (b, ang. flat) lub krzyżyka (#, ang. sharp). Celowo używam tu oznaczeń "zachodnich" (nasze H jest zamienione na B). Na rysunku zaznaczone są odstępy między dźwiękami (intrewały).
Pierwsza sprawa: skala dwunastodźwiękowa, jest skalą muzyczną, w której sąsiadujące ze sobą dźwięki są od siebie oddalone o pół tonu (ang. Half-step, w skrócie H). Dwa półtony dają cały ton (ang. Whole-step, w skrócie W). H i W są więc jednostkami, które są używane do mierzenia interwału.

Mówimy o kolejności wstępującej - gdy poruszamy się po klawiaturze od lewej do prawej (od dołu do góry) lub zstępującej gdy robimy to na odwrót (od góry do dołu). Pora ją zapisać.
W kolejności wstępującej:
C, C#, D, D#, E, F, F#, G, G#, A, A#, B

i zstępującej:

C, B, Bb, A, Ab, G, Gb, F, E, Eb, D, Db.

Jeśli sobie przypomnimy, że sąsiadujące ze sobą dźwięki są od siebie oddalone o H, to wniosek na temat znaczenia krzyżyków i bemoli nasuwa się sam. W kolejności wstępującej, każdy dźwięk jest o pół tonu wyższy od swojego poprzednika - czyli krzyżyk wyraża podwyższenie dźwięku o pół tonu. W kolejności zstępującej, każdy dźwięk jest o pół tonu niższy niż poprzedni - co oznacza, że bemol... no właśnie.

A jak to się ma do harmonijki? Ma się tak, że naciśnięcie guzika, podwyższa dźwięk o pół tonu.

no to gramy. Posłużę się tabulaturą. Np 1 oznacza wydech na kanale 1, (1) oznacza wdech na 1, a ^1 oznacza wydech na 1 z wciśniętym guzikiem, a ^(1) już sam nie wiem co oznacza...

C - 1, C# - ^1, D - (1), D# - ^(1), E - 2, F - (2),F# - ^(2) G - 3, G# - ^3, A - (3), A# - ^(3), B - (4).

A kto jest pilny, ten rozpisze sobie kolejność zstępującą. A jak jest jeszcze dociekliwy to poda również inny wzór na ogranie skali chromatycznej. Powodzenia.

cdn.

*Bart Łęczycki

Hej Kuba, klarownie i merytorycznie przedstawiłeś wstęp do teoretycznego podejścia do skal i harmonii. Zdaje się, że Forumowicze oczekują bardziej praktycznego podejścia.
"Sucha" teoria odstrasza, ale ten kto naprawde chce grać na chromatyku prędzej czy później musi się z nią zmierzyć.
Co do praktyki to harmonijka chromatyczna znacząco różni się od diatonicznej nie tylko w budowie ale w sposobie wydobywania ładnego dźwięku czy artykulacji.

Polecam link z bardzo ogólnymi informacjami o tym instrumencie http://www.harmonijka.mud....php?r=112&l=pl

Dla zainteresowanych tym zagadnieniem: udzielam indywidualnych lekcji na harmonijce chromatycznej przez Skype (audio + video). Bliższe informacje mogę wysłać na maila.

Pozdrowienia alterowane

kuba

Hej Bart, dzięki za słowo uznania. To dopiero początek. Doskonale znasz drogę od "początków do dobrego grania", doskonale również wiesz, że tylko nieliczni ją przejdą. Może dzięki tym informacjom ten odsetek się zwiększy. Ja do tego wszystkiego dochodziłem z wielkim trudem i dosłownie "z pianą na ustach". Z perspektywy czasu widzę, że gdyby ktoś mi to powiedział lata temu, to po pierwsze nie utrwaliłbym w swoim graniu wielu błędów a po drugie kto wie, może widywalibyśmy się na scenie...

pzdr.

aeroarte

Nareszcie coś o harmonijce !

#Maciekdraheim

[quote="kuba"]Trzeci powód jest bardzo egoistyczny i samolubny. Chciałbym coś dać od siebie. [/quote]

Oby więcej takich egoistów

! Świetnie, że podrzuciłeś taki mały poradnik, mam nadzieję, że sekcja się rozwinie

.

Drui

Popieram, punktami wspieram...

kuba

czas na ciąg dalszy.

Specjalnie wspomniałem o interwałach, przy okazji przedstawiania alfabetu, bo mają kluczowe znaczenie dla zrozumienia o co idzie w skalach. Ktoś może spytać po co skale? Otóż każdy akord, reprezentuje pewien zestaw dźwięków, które gracz może wykorzystywać podczas gry. To zdanie nabiera szczególnego sensu kiedy improwizujemy. Właśnie taki zestaw tradycyjnie nazywa się skalą. Czyli - jak nie znasz skal to nie będziesz improwizował. Jeśli nie znasz skal a improwizujesz z powodzeniem to znaczy, że po prostu je "czujesz", i tak naprawdę je znasz tylko nie umiesz nazwać.

Na pierwszy ogień idą skale majorowe czyli durowe. Wybieram je, bo są chyba najbliższe każdemu, nawet tym, których przeraża sama nazwa.
Zaczynamy od skali C dur. Nie tylko dlatego, że C to podstawowy i najczęściej wybierany klucz harmonijki (zarówno chromatycznej jak i diatonicznej). Pierwszorzędnym powodem jest fakt, że dźwięki skali C dur tworzą tak zwany szereg zasadniczy (szereg diatoniczny). Mówiąc wprost szereg zasadniczy tworzy szereg białych klawiszy fortepianu, poczynając od C (patrz klawiatura.jpg).
Podstawowe informacje:
- skala durowa składa się z siedmiu stopni (zwyczajowo dodaje się ósmy, który jest powtórzeniem pierwszego stopnia o oktawę wyżej;
-uznaje się, że skale majorowe i utwory na nich zbudowane mają radosne brzmienie;
-interwały między poszczególnymi dźwiękami to: W W [b]H[/b] W W W [b]H[/b] (między I a II stopniem jest cały ton różnicy, między II a III również, [b]między III a IV pół tonu[/b], między IV a V cały, między V a VI cały, między VI a VII też cały, i wreszcie [b]między VII a VIII pół[/b] (patrz klawiatura.jpg)). Dwa interwały, które oznaczyłem czcionką pogrubioną są charakterystyczne dla skal majorowych.
A gramy ją tak: C - 1, D - (1), E - 2, F - (2), G - 3, A - (3), B - (4), C - 4. Przy założeniu, że gramy na harmonijce chromatycznej w tonacji C o standardowym rozkładzie dźwięków (na przykład Unica Formal firmy Tombo ma nieco inny rozkład, ale to już osobna historia).

Wersja telewizyjna skali chromatycznej znajduje się pod adresem http://www.youtube.com/us...u/0/NtVzzSY5jb4
a C dur - http://www.youtube.com/watch?v=Cx8uk73qFQk

cdn...

[size=9][ [i][b]Dodano[/b]: 2010-10-13, 18:29[/i] ][/size]
Miałem proponować ćwiczenia i tak też zrobię. Właśnie teraz. Dla wygody do każdej skali dodamy ostatni stopień (powtórzenie pierwszego tyle, że oktawę wyżej).

Do nauki skali chromatycznej proponuję następującą wprawkę:
1. Gramy I stopień
2. I, II, I
3. I, II, III, II, I
4. I, II, III, IV, III, II, I
...
i na samym końcu całą skalę od I do XIII i z powrotem.

Jeśli zaś idzie o skalę C dur to proponuję trochę więcej.
1. I
2. I, II
3. I, II, III
4. I, II, III, IV, V
5. I, III, V
6. I, III, V, VII
7. I, III, V, VII, IX
8. Cała skala w górę (do IX stopnia) i w dół
9. I, III, V, VI

a teraz moje ulubione:
1. I, II, III, I
2. II, III, IV, II
3. III, IV, V, III
4. IV, V, VI, IV
5. V, VI, VII, V
6. VI, VII, VIII, VI
7. VII, VIII, IX, VII
8. VIII

[size=9][ [i][b]Dodano[/b]: 2010-10-13, 22:15[/i] ][/size]
no i może jeszcze:
1. I, II, III, IV, V, IV, III, II, I
2. V, VI, VII, VIII, IX, VIII, VII, VI, V
cdn.

[size=9][ [i][b]Dodano[/b]: 2010-10-14, 18:14[/i] ][/size]
3. I, III, II, IV, III, V, IV, VI, V, VII, VI, VIII, VII, IX, VIII.

cdn.

[size=9][ [i][b]Dodano[/b]: 2010-10-15, 16:47[/i] ][/size]
http://www.youtube.com/us...u/0/XwzspdFi5fA

Kto się zastanawiał jakie jest praktyczne zastosowanie opisywanych ćwiczeń?

[size=9][ [i][b]Dodano[/b]: 2010-10-17, 12:52[/i] ][/size]
ok. to jedziemy dalej.
Mamy skalę chromatyczną i pierwszą skalę majorową (szereg zasadniczy). Teraz krótko o pozostałych skalach dur.
Na skali chromatycznej jest 12 dźwięków, każdy z nich może być pierwszym stopniem skali majorowej (stąd wniosek, że jest ich 12). Trzeba tylko pamiętać o konstrukcji W W H W W W H (patrz wyżej). Żeby było krócej zajmę się tylko tymi, które rozpoczynają się od kolejnych dźwięków z szeregu zasadniczego. Zbudujemy je patrząc na rysunek klawiszy fortepianu.

Na początek skala D major (D dur).
Zaczynamy od D, dźwięk oddalony od niego o W (cały ton) to E, następne W dalej jest F#, dodać H będzie G, plus W będzie A, znowu W i jest B, kolejne W daje C#, i na końcu dodajemy H otrzymując D.
Proste: D-(1), E-2, F#-^(2), G-3, A-(3), B-(4), C#-^4, D(5).

Skala E major:
E-2, F#-^(2),G#-^3,A-(3), B-(4), C#-^4,D#-^(5), E-5.

Skala F major:
F-(2),G-3, A-(3), A#-^(3),C-4, D-(5), E-6, F-(6).

G major:
G-3,A-(3), B-(4), C-4, D-(5), E-6, F#-^(6), G-7.

A major:
A-(3), B-(4), C#-^4, D-(5), E-6, F#-^(6), G#-^7, A-(7).

B major:
B-(4), C#-^4,D#-^(5),E-6, F#-^(6), G#-^7, A#-^(7),B-(8).

ot i są.
pzdr.

[size=9][ [i][b]Dodano[/b]: 2010-10-17, 14:22[/i] ][/size]
http://www.youtube.com/us...u/0/OgvRnzUWgRo

[size=9][ [i][b]Dodano[/b]: 2010-10-19, 10:36[/i] ][/size]
przygód ze skalami ciąg dalszy.

Dla potrzeb dalszych rozważań wprowadzimy jeszcze jedno oznaczenie: mianowicie oznaczenie stopnia cyfrą arabską.
W ten sposób zapiszemy dowolną skalę durową jako szereg ośmiu stopni:
[b]1 2 3 4 5 6 7 8[/b]

[b]Skala minorowa (dorycka)[/b]

Określamy ją interwałami: W H W W W H W

czyli na przykład skala dorycka C będzie wyglądała tak:
C, cały ton wyżej jest D, pół tonu wyżej jest D# (ale zapiszemy Eb, bo to ten sam dźwięk), cały ton dalej leży F, znów cały daje G, jeszcze jeden i mamy A, dodać pół będzie Bb (A#), i znów cały czyli C.
[b]C D Eb F G A Bb C[/b]

albo korzystamy z "nowych" oznaczeń, zapisując kolejne stopnie w stosunku do skali majorowej:
[b]1 2 3b 4 5 6 7b 8[/b]
na przykład:
bierzemy skalę F major (F G A A# C D E F) i "przerabiamy" ją:
F G Ab Bb(A#) C D Eb F

no bajka...

Skala Miksolidyjska (Dominant 7th, używana przez muzyków dżezowych):
[b]1 2 3 4 5 6 7b 8[/b]

Skala Bluesowa:
[b]1 3b 4 4# 5 7b 8[/b]

Pentatonika Majorowa:
[b]1 2 3 5 6 8[/b]

Pentatonika Minorowa:
[b]1 3b 4 5 7b 8[/b]

a jak mi się znów zachce to napiszę więcej...

Teraz słowo o akordach. Być może ktoś z szanownych czytelników zadał sobie trud i zerknął na ćwiczenia opisywane wyżej, a być może nie. Tak czy siak one też mają sens.
Otóż podstawą są trójdźwięki:
[quote]5. I, III, V [/quote]
Właśnie to.
Czyli mówiąc o akordzie C dur mamy na myśli trójdźwięk składający się z 1, 3 i 5 stopnia skali C dur... akord D dur to 1, 3, 5 stopień skali D dur, etc.

Dla akordów majorowych będą to
[b]1 3 5[/b]

a dla minorowych
[b]1 3b 5[/b]

Istnieją również inne akordy. Też były zawarte w ćwiczeniach: 1 3 5 7 (ang 7th chords)
Major: 1 3 5 7
Minor: 1 3b 5 7b

Kolejny to 9th chords (polski zawodzi?): 1 3 5 7 9
Major:1 3 5 7 9
Minor:1 3b 5 7b 9

no to ja się kłaniam na razie. Zapraszam do dyskusji albo co.

pzdr.

Mikael

Teraz dopiero znalazłem czas, żeby przekopać się przez to wszystko i muszę powiedzieć: [b]Kawał dobrej roboty KUBA[/b]
Wielkie dzięki!

piotr.r

No muszę przyznać, że kawał dobrej roboty. Fajnie, że pomyślałeś o przykładach jak ta teoria wygląda zagrana na harmonijce. Rozumiem, że jest przy tym dużo pracy, ale super że postanowiłeś poświęcić na to czas. Masz punkt od de mnie.

kuba

to odświeżam.

Proponuję prostą melodię. Utwór nazywa się "Wesoły ptaszek". Jest prosty, łatwy i przyjemny. Pochodzi z książki " Abecadło na fortepian" Janiny Garści. Podaję nuty, ale nagram się w wolnej chwili. Gramy go na harmonijce chromatycznej lub diatonicznej. Jak kto woli. Osoby mające kłopot z odczytem zapisu nutowego odsyłam do wikipedii.

http://www.speedyshare.co...oly_ptaszek.JPG

http://www.youtube.com/watch?v=cqhvmQuo984

miłego grania.
pzdr.

Boodzik

W dużym skrócie: jak nuta ma ogon do góry to go robimy z PRAWEJ strony. Po co dwie pięciolinie? W zapisie na fortepian jedna była pewnie w kluczu basowym, ale tu widzę dwie w wiolinowym. Do tego utwór jest w tonacji G-dur, więc czemu nie ma zapisanych znaków przy kluczu?

PS. Nagrywaj z metronomem, bo na drugi takt wszedłeś nierówno.

Tyle konstruktywnych uwag.

kuba

otóż Boodziku, jesteś bardzo spostrzegawczy. Masz rację w kwestii ogonów. Jeśli zaś idzie o resztę Twoich konstruktywnych uwag (klucze, znaki chromatyczne, dwie pięciolinie) to na pewno taki dociekliwy człowiek jak Ty sam znajdzie odpowiedź

pzdr.

Boodzik

Odpowiedzią jest to, że sam nie znasz zasad zapisu nutowego

Polecam "Zasady muzyki" F. Wesołowskiego.

PS. Nawet jak się upierasz (nie wiadomo po co) przy tych dwóch pięcioliniach to dopełniaj takty pauzami.

radiomaniak

Witam, czy ktoś tu szuka zwady?
Kuba dzięki za podpowiedzi.
Jeśli się nie mylę to za pomocne informacje należy podziękować a nie narzekać.

Co kraj, to obyczaj.

parooffka

Po 13 latach potwierdzam - kawał dobrej roboty!